حجامت در لغت به معنای ایجاد حجم و در عمل به معنای بادکش گذاری به روش های مختلف است. در مقایسه با فصد بخش های نزدیک به پوست را بیشتر تصفیه می کند.حجامت یک روش درمانی جهت کاهش مقدار خون و کمک به کبد است.

تاریخچه حجامت

در حال حاضر ،استفاده از این روش مرسوم است، اما روش جدیدی نیست این به فرهنگ باستان مصری، چینی و خاورمیانه میرسد . یکی از قدیمی ترین کتاب های درسی پزشکی در جهان، Ebers Papyrus، توضیح می دهد که چگونه مصری های باستانی از این روش در سال 1550 قبل از میلاد مسیح استفاده می کردند.

براساس اسناد قدیمی و کتب ، حجامت قبل از اسلام در کشور چین هم وجود داشته است و در اسلام هم در زمان پیامبر اکرم(ص) ‏انجام عمل حجامت توصیه فراوانی شده است به طوری که ملائک به پیامبر اکرم(ص) فرمودند:ای پیامبر حجامت کن و امتت را هم ‏به حجامت سفارش کن.‏

تفاوت حجامت با خون‌دادن چيست؟

در بدن ما، 2 نوع مايع به نام‌هاي خون و لنف وجود دارد. خون در رگ‌ها و لنف، بين سلول‌ها جريان پيدا مي‌كند و از عروق لنفاوي وارد رگ‌ها مي‌شود. جريان لنفاوي در همه جاي بدن سرعت‌ يكساني ندارد و بسته به نقاط مختلف بدن، سرعت آن مي‌تواند بسيار تند يا بسيار كند باشد؛ مثلا قسمت قله يا خلف ريه، جايي است كه جريان مايعات لنفاوي، بسيار كند است.

با اين حساب، زماني كه سلول‌هاي عفوني وارد بدن مي‌شوند، ترجيح مي‌دهند در نقاطي از بدن كه جريان لنفاوي سرعت كمتري دارد، تجمع كنند. چرا؟ چون اين قسمت‌هاي بدن از دسترس سلول‌هاي سيستم دفاعي بدن در امان هستند؛ در نتيجه، مثلا عفونت سل كه وارد بدن فردي شده است، پس از مدتي در همه قسمت‌هاي بدن او جز خلف ريه‌اش كه جريان لنفاوي كندي دارد، از بين مي‌رود.

در اين صورت، مي‌توان اين عفونت‌ها و باكتري‌هاي احتمالي تجمع‌يافته را با كمك حجامت از بدن خارج كرد. در طب كلاسيك هم تأكيد مي‌شود كه مي‌توان افزايش رگ‌سازي و جريان خون را با كمك حجامت خشك، به‌وجود آورد. در طب سنتي هم اعتقاد بر اين است كه برخي سلول‌ها مانند سلول‌هاي خوني پيرتر، وزن حجمي بالاتر، سرعت جريان كندتر و تمايل به رسوب‌كردن بيشتري هم در قسمت‌هاي خاصي از بدن دارند. با اين حساب، حجامت هم توسط متخصصين اين امر، تنها در قسمت‌هايي از بدن كه سرعت جريان خون و لنف‌ها كمتر است (مانند بين 2 كتف )، انجام مي‌شود و از اين نظر، مي‌توان به بارزترين تفاوت حجامت و خون‌دادن، پي برد.

درواقع در طول فرايند خون‌دادن، سلول‌هاي سبك و كم‌حجم از بدن خارج مي‌شوند اما حجامت، باعث خارج شدن سلول‌هاي حجيم، سنگين و گاهي آلوده از مويرگ‌هاي ضعيف‌تر بدن مي‌شود. اگر دقت كرده باشيد در قسمت‌هايي از بدن مانند بين 2 كتف‌، احتمال بروز لكه‌هاي پوستي، جوش‌ها، عفونت‌ها و زخم‌هاي بستر (به‌خاطر كند بودن جريان خون و لنف در كنار ضعيف بودن رگ‌ها)، بيشتر است.

حجامت باعث باز شدن مويرگ‌ها به‌صورت موضعي و افزايش جريان خون مي‌شود. اوره، تري‌گليسيريد، كلسترول و غلظت خوني كه از حجامت گرفته مي‌شود، بسيار بالاتر از مقداري است كه از رگ گرفته مي‌شود. اين مسئله، نشان‌دهنده آن است كه بدن به‌طور طبيعي براي حفظ سلامتي خود، سلول‌هاي پير و بيمار را به قسمت‌هايي مي‌فرستد كه كمتر در جريان خون نقش داشته باشند و حجامت، باعث تخليه اين سلول‌ها مي‌شود.

بهترین زمان و روزهای سال برای انجام حجامت

در فصل بهار غلیان و جوشش خون و ‏جمع شدن مواد سمی در خون شدت پیدا می کند به طوری که در این فصل بسیاری از بیماری ها به دلیل آن جوششی که در بهار دارد ‏شدت پیدا می کند و مواد زائد خون که باید دفع گردند نیز افزایش می یابند از این رو بهترین فصل برای حجامت فصل بهار است اما کدام روزهای بهار ؟ بهترین زمان برای حجامت از اوایل اردیبهشت ماه تا اواخر خردادماه است که حجامت های پیشگیرانه انجام می پذیرد ، درکل بهترین زمان حجامت نیمه دوم ماه قمری است

چه روزهایی از هفته برای انجام حجامت خوب نیست

براساس گفته ی متخصصان طب سنتی روزهای چهارشنبه و جمعه روزهای خوبی برای ‏حجامت نیست ولی بقیه روزهای هفته حجامت مانعی ندارد.‏

چه روزهایی از هفته برای انجام حجامت بهترین روز است

بهترین روز حجامت در روزهای فرد خصوصاً عصر یکشنبه و صبح پنجشنبه است.

به طور کلی دو نوع حجامت وجود دارد:

– یکی صرفا بادکش گذاری تنها است.
– دیگری بادکش گذاری و خراش انداختن و خون گیری از آن.

نقش حجامت از دیدگاه طب سنتی و اسلامی:

– رفع کسالت
– دفع فضولات خون و بدن
– دفع سموم و عفونت
– تنظیم اخلاط چهارگانه
– رفع انسداد عروق
– تقویت عقل و حافظه
– کاهش فشار های عصبی
– تنظیم خون

مراحل انجام حجامت سالم:

۱. مزاج شناسی
۲. تعیین بهترین اوقات حجامت
۳.علوم آزمایشگاهی
۴. گرفتن شرح حال

قبل از انجام حجامت به موارد زیر توجه کنید:

– بلافاصله بعد از استحمام نباید حجامت کرد مگر اینکه غلظت خون بالا باشد.
– حجامت در گرسنگی باعث ایجاد ضعف در بیمار می شود و مضر است.
– افرادی که داروهای رقیق کننده خون مصرف می کنند حتما قبل از حجامت با پزشک خود مشورت کنند.
– بهتر است 24 ساعت قبل از حجامت از مصرف غذاهای سنگین بپرهیزید.
– چند ساعت قبل و بعد از حجامت سیگار مصرف نشود.
– بهتر است قبل از حجامت مایعات بیشتری مصرف شود.
– حجامت برای افراد بلغمی مزاج مضر است.
– بهتر است حجامت در دی ماه به دلیل سرما و ایجاد ضعف انجام نشود.

چه کسانی نباید حجامت کنند؟ حجامت برای چه کسانی ممنوع است

• نوزادان ازبدوتولد تا چهارماهگی
• خانم ها در دوران قاعدگی و عادت ماهیانه
• افرادی که دچار مشکل کمبود پلاکت خون هستند
• کسانی که با روش های طب اسلامی وطب سنتی دچارغلبه شدید بلغم هستند
• زنان باردارتا ماه چهارم بارداری
• مبتلایان به فشارخون مقطعی بالا ؛ که البته در مورد این افراد توصیه می شود اول با استفاده ازحجامت گرم وخشک به طریق مخصوص فشارخون راکاهش داده وسپس اقدام به حجامت کرد.

مکانیسم های اثر حجامت:

– تقویت سیستم ایمنی بدن
– تنظیم و تحریک اعصاب بدن
– رفع اسپاسم عضلانی
– تخلیه خون
– تصفیه و پاکسازی خون
– تعدیل انرژی در سراسر بدن
– تنظیم هورمونی بدن
– تسریع عمل گردش خون
– پاکسازی و اصلاح کار ترشحات حلق
– رقیق کننده خون
– متوازن سازی اخلاط بدن
– خاصیت ضد سرطانی

آداب اسلامی حجامت

براساس آنچه در کتب طب اسلامی نوشته شده است آداب حجامت به شرح زیر است:

• قبل از شروع حجامت حتماً آیه الکرسی بخوانید.
• حجامت رو به قبله و به صورت چهار زانو انجام شود.
• حجامت کننده و حجامت شونده با وضو باشند و حجامت را با نام خداوند آغاز کنند.
• امام علی بن موسی الرضا (ع) دعایی مخصوص حجامت تلاوت می کردند که توصیه می شود .
• به هنگام حجامت صلوات ذکر کنید.

قبل از حجامت چه نکاتی را رعایت کنیم

• هنگام انجام حجامت نباید انگشتر عقیق به دست داشته باشید.
• حجامت در حالت گرسنگی و سیری کامل مضر است.
• هنگام حجامت نباید عینک روی چشم داشته باشید.
• تقریبا یک ساعت قبل از حجامت شربت آب انار یا انار یا میل کنید تا غلظت خون تان کم شود. همچین می توانید عسل، ماء الشعیر یا مایعات فراوان بنوشید.
• سیگار کشیدن دوازده ساعت قبل از حجامت ممنوع

بعد از انجام حجامت به موارد زیر توجه کنید:

– حداقل تا یک ساعت بعد از حجامت نباید موضع را شست و تا 24 ساعت بعد از آن استحمام ممنوع است.
– یک ساعت بعد از حجامت می توان غذا میل کرد.
– خوردن آب انار پس از حجامت باعث نشاط تن می شود.
– مصرف غذاهای نمک دار مانند گوشت و مرغ تا سه ساعت بعد از حجامت ممنوع است.
– تا یک ساعت بعد از حجامت نباید خوابید.
– بعد از حجامت بهتر است غذاهای سبک میل شود.
– خوردن تخم مرغ در افراد سرد مزاج ممنوع می باشد.
– بهتر است بعد از حجامت موضع حجامت را با مخلوطی از عسل و روغن مرزنجوش برای بهتر جوش خوردن پانسمان کرد.

در نهایت تاکید می شود برای انجام حجامت و سایر درمان های توضیح داده شده در بالا، حتما به مراکز دارای مجوز وزارت بهداشت مراجعه فرمایید.

فواید حجامت برای درمان کدام بیماری ها ثابت شده است

مطالعات علمی متعددی در مورد حجامت انجام نشده است ، طبق گزارشی که در سال 2015 در مجله پزشکی سنتی منتشر شده است، بیان میکند که حجامت در درمان آکنه، تبخال و کنترل درد نیز، مفید است. این شبیه به مطالب یک گزارش است ،که در سال 2012 در مجله PLoS One منتشر شده است . محققان استرالیایی و چینی 135 تحقیق را بر روی حجامت انجام داده اند ونتیجه گرفتند ،که حجامت وقتی با روش های درمانی دیگر مثل، طب سوزنی یا مصرف دارو ترکیب شود ، میتواند در درمان مشکلات زیر موثر باشد :

• تبخال
• آکنه
• فلج صورت
• اسپوندیلوز گردنی
• اختلالات خون مانند کم خونی و هموفیلی
• بیماری های روماتیسمی مانند آرتریت و فیبرومیالژیا
• باروری و اختلالات زنان
• مشکلات پوستی مانند اگزما و آکنه
• فشار خون بالا
• میگرن
• اضطراب و افسردگی
• تراکم برونشیت ناشی از آلرژی و آسم
• رگهای واریسی
• سرفه کردن
• تراکم برونشیت،
• آسم
• مشکلات گوارشی
• درد

اما این محققان اظهار داشتند، که بسیاری از مطالعات مورد بررسی آنها ممکن است حالت جانب دارانه داشته باشد و مطالعات بیشتری مورد نیاز است و برخی ادعا می کنند که تحقیقاتی وجود ندارد ،که همه اینها را درمان کند.

اثرات جانبی و عوارض احتمالی حجامت

زمانی که به یک متخصص در زمینه حجامت مراجعه کنید، کاملا امن است اما شما می توانید این عوارض جانبی را در منطقه ای که فنجان پوست شما را لمس می کند داشته باشید:

• ناراحتی خفیف
• سوزش
• کبودی
• عفونت پوست

پس قبل از این که آن را امتحان کنید، به طور حتم با پزشک متخصص خود مشورت کنید

سوالاتی که قبل از حجامت باید از پزشک بپرسید

• برای چه شرایطی از حجامت استفاده می کنید؟
• تجربه شما در استفاده از حجامت چیست؟
• آیا این روش برای شرایط من مناسب است؟
• آیا دلیلی دارد که از حجامت استفاده نکنم؟ 

کبودی حجامت چقدر طول می کشد

کبودی می تواند برای چند روز تا دو هفته طول بکشد طبق گفته TCM Practitioner Casco، انتظار می رود که طی چندین هفته درمانهای مکرر ، کبودی ها کاهش یابد .این، نشان دهنده یک نتیجه ی موفقیت آمیز از یک پروتکل حجامت است.